در دنیای پرآشوب و رقابتی کسب‌وکار امروز ایران، مدیران عامل و صاحبان مشاغل با چالش‌هایی دست و پنجه نرم می‌کنند که شاید در هیچ کجای دیگر دنیا نظیر نداشته باشد. از نوسانات اقتصادی و تغییرات سریع قوانین گرفته تا مدیریت نیروی انسانی با انتظارات و فرهنگ منحصربه‌فرد، همه و همه نیازمند مهارتی فراتر از دانش فنی و ضریب هوشی (IQ) است.
در چنین فضایی، یک مدیر ممکن است در جلسه‌ای پرتنش با تیم خود بر سر یک پروژه عقب‌مانده، ناخواسته با واکنشی تند، انگیزه‌ی باقی‌مانده را نیز از بین ببرد. یا در مذاکره‌ای حیاتی، به دلیل عدم توانایی در خواندن زبان بدن طرف مقابل، فرصتی طلایی را از دست بدهد. اینجاست که «هوش هیجانی» نه به عنوان یک مهارت نرم و فانتزی، بلکه به عنوان یک شایستگی حیاتی و یک مزیت رقابتی قدرتمند برای رهبری و مدیریت کسب و کار موفق، قد علم می‌کند.
این مقاله برای مدیرانی نوشته شده است که می‌خواهند بدانند هوش هیجانی در عمل، چگونه می‌تواند کسب‌وکارشان را در همین بازار ایران متحول کند. ما به شما نشان خواهیم داد که چرا EQ، حلقه‌ی گمشده‌ی بسیاری از کسب‌وکارهای موفق است و چگونه می‌توانید با راهکارهای کاربردی و متناسب با فرهنگ ایران، این توانایی را در خود و سازمان‌تان تقویت کنید.
سال‌ها تصور می‌شد که یک رهبر موفق، فردی با بالاترین IQ، بهترین مدرک تحصیلی و بیشترین تخصص فنی است. اما تجربه، به خصوص در محیط کسب‌وکار پیچیده‌ی ایران، داستان دیگری را روایت می‌کند. همه ما مدیران فنی و باهوشی را دیده‌ایم که در ایجاد یک کسب و کار موفق و پایدار، ناکام مانده‌اند. چرا؟ چون کسب‌وکار، بیش از هرچیز، یک بازی انسانی است.
در فرهنگ ایرانی که روابط شخصی و احترام متقابل اهمیت زیادی دارد، مدیران با هوش هیجانی بالا می‌توانند با ایجاد اعتماد و همدلی، فضای کاری هماهنگ‌تری بسازند و از بروز تعارضات غیرضروری جلوگیری کنند.
با توجه به نوسانات اقتصادی و سیاسی در ایران، مدیران نیازمند کنترل استرس و هیجانات منفی هستند تا در شرایط بحرانی تصمیم‌های عاقلانه‌تری بگیرند. هوش هیجانی به آنها کمک می‌کند تا تحت فشار، عملکرد بهتری داشته باشند.
مدیرانی که از همدلی و مهارت‌های اجتماعی بالایی برخوردارند، می‌توانند انگیزه کارکنان را افزایش دهند. این موضوع در محیط‌های کاری ایرانی که ارزش‌های انسانی و روابط صمیمانه اهمیت دارد، به بهره‌وری بیشتر منجر می‌شود.
کسب‌وکارهای ایرانی در سال‌های اخیر با تغییرات سریع فناوری و اقتصادی مواجه بوده‌اند. مدیران با هوش هیجانی بالا می‌توانند این تغییرات را با کمترین مقاومت از سوی کارکنان پیاده‌سازی کنند.
هوش هیجانی، به زبان ساده، توانایی درک، استفاده و مدیریت احساسات خود و دیگران به شیوه‌ای مثبت برای کاهش استرس، برقراری ارتباط موثر، همدلی با دیگران، غلبه بر چالش‌ها و خنثی کردن تعارضات است. این مفهوم از پنج مولفه‌ی کلیدی تشکیل شده است:
در محیطی که روابط (و گاهی تعارفات) نقش مهمی در تعاملات تجاری ایفا می‌کنند، درک احساسات پنهان در پس کلمات، حیاتی است. در شرایط عدم قطعیت اقتصادی، این خودتنظیمی و انگیزه درونی یک رهبر است که به تیم آرامش و جهت می‌دهد، نه صرفاً تحلیل‌های مالی او. رهبری که فاقد EQ است، ممکن است ناخواسته تیمی از افراد بااستعداد را به گروهی از کارمندان بی‌انگیزه و مضطرب تبدیل کند که تنها منتظر پایان ساعت کاری هستند.
تئوری کافیست…
بیایید ببینیم هر یک از این مولفه‌ها در عمل و در سناریوهای واقعی یک شرکت ایرانی چگونه به خلق یک کسب و کار موفق کمک می‌کنند.
سناریو: مدیرعاملی را تصور کنید که در جلسه مذاکره با یک تامین‌کننده‌ی انحصاری است. تامین‌کننده قیمتی بالاتر از حد انتظار اعلام می‌کند. مدیرعامل که تحت فشار مالی برای پروژه است، بلافاصله احساس خشم و ناامیدی می‌کند.
سناریو: به دلیل تغییرات گمرکی ناگهانی، محموله‌ی حیاتی یک شرکت تولیدی با تاخیر مواجه شده و خط تولید در آستانه توقف است. اضطراب در تیم موج می‌زند.
سناریو: یک استارتاپ پس از ماه‌ها تلاش، در جذب سرمایه برای دور بعدی شکست می‌خورد. بنیان‌گذار شرکت با تیمی خسته و ناامید روبروست.
سناریو: یکی از بهترین برنامه‌نویسان شرکت، در چند هفته اخیر عملکردش افت کرده، دیر سر کار می‌آید و در جلسات ساکت است.
سناریو: شرکت نیاز به یک مجوز فوری از یک سازمان دولتی دارد که به بروکراسی شدید معروف است.
بیایید تاثیر EQ را در یک سناریوی واحد بر روی دو مدیر با سبک‌های متفاوت ببینیم.
شرکت: یک شرکت نرم‌افزاری معتبر در تهران.
چالش: نسخه جدید محصول که قرار بود سه ماه دیگر عرضه شود، به دلیل کشف یک باگ پیچیده‌ی امنیتی، با تاخیر جدی مواجه شده است.
پرونده اول: “آقای اکبری” – مدیر پروژه با EQ پایین
آقای اکبری یک برنامه‌نویس نابغه است که به دلیل توانایی فنی بالا به مدیریت رسیده است. با شنیدن خبر، بلافاصله جلسه‌ای اضطراری با تمام تیم فنی برگزار می‌کند. او با چهره‌ای برافروخته وارد شده و با صدای بلند می‌گوید: «این فاجعه است! چطور متوجه این باگ نشدید؟ این نشون می‌ده که تست‌ها درست انجام نشده. از این لحظه، تمام کارهای جانبی متوقف می‌شه و همه باید شبانه‌روزی روی این مشکل کار کنن. من خودم شخصاً کدها رو بازبینی می‌کنم.»
نتیجه:
پرونده دوم: “خانم رسولی” – مدیر پروژه با EQ بالا
خانم رسولی نیز از سوابق فنی خوبی برخوردار است، اما شهرت اصلی او به توانایی‌اش در مدیریت تیم است. او پس از اطلاع از مشکل، ابتدا با سرپرست تیم فنی یک جلسه‌ی خصوصی می‌گذارد تا عمق فاجعه را بدون اغراق درک کند. سپس جلسه‌ای با کل تیم ترتیب می‌دهد.
او جلسه را این‌گونه شروع می‌کند: «دوستان، ممنونم که اومدید. امروز خبر خوبی ندارم. یک باگ جدی پیدا کردیم که برنامه‌ی زمانی ما رو به هم می‌ریزه. می‌دونم این خبر چقدر ناامیدکننده است، به خصوص بعد از این همه زحمتی که کشیدید. من هم مثل شما ناراحتم.»
او با این کار، احساسات تیم را به رسمیت می‌شناسد (همدلی). سپس ادامه می‌دهد: «اما ما یک تیم قوی هستیم و قبلاً هم از پس چالش‌های سخت‌تر براومدیم. الان وقتشه که به جای سرزنش، روی راه حل تمرکز کنیم. می‌خوام از شما بشنوم. تحلیل شما از مشکل چیه و چه ایده‌هایی برای حلش دارید؟»
نتیجه:
این دو سناریو نشان می‌دهند که چگونه مدیریت کسب و کار موفق، بیش از آنکه به مدیریت فرآیندها بپردازد، به رهبری انسان‌ها وابسته است.
تقویت EQ یک سفر است، نه یک مقصد. نیازی به شرکت در دوره‌های طولانی و پیچیده نیست. شما می‌توانید با قدم‌های کوچک و عملی، این مهارت را در خود پرورش دهید.
دفعه بعد که در جلسه‌ای احساس کردید در حال عصبانی شدن یا اضطراب هستید، یک “مکث استراتژیک” ۳ ثانیه‌ای کنید. در ذهن خود از خود بپرسید:
فرهنگ تعارف در ایران می‌تواند مانعی برای رشد باشد. برای شکستن این سد، خودتان پیش‌قدم شوید. در جلسات یک-به-یک با اعضای کلیدی تیم‌تان، از آنها بخواهید به شما بازخورد بدهند. مثلاً بپرسید: «دوست دارم بدونم، در جلسه‌ی اخیر، چه کاری رو می‌تونستم بهتر انجام بدم که به پیشرفت کار کمک کنه؟» وقتی شما به عنوان رهبر، آسیب‌پذیری خود را نشان دهید، دیگران نیز برای ارائه بازخورد صادقانه، احساس امنیت خواهند کرد.
اغلب مدیران به جای گوش دادن برای درک کردن، گوش می‌دهند تا جواب بدهند. در گفتگوی بعدی خود، این چالش را برای خود تعیین کنید: ۸۰٪ شنونده باشید و ۲۰٪ گوینده. قبل از ارائه نظر خود، حرف‌های طرف مقابل را خلاصه کنید: «پس اگر درست متوجه شده باشم، نگرانی اصلی شما اینه که…». این کار نه تنها نشانه‌ی احترام و همدلی است، بلکه به شما کمک می‌کند تا عمق واقعی مسائل را درک کنید.
هیچ رهبری کامل نیست. یک گروه کوچک (۲ تا ۳ نفر) از افراد مورد اعتماد (می‌تواند یک منتور، یک همکار در صنعت دیگر یا حتی یک دوست معتمد باشد) را به عنوان “هیئت مدیره شخصی” خود انتخاب کنید. به طور منظم با آنها در مورد چالش‌های رهبری خود صحبت کنید و از آنها مشورت بخواهید. این کار به شما دیدگاهی بیرونی و بی‌طرفانه می‌دهد و فرآیند خودآگاهی شما را تسریع می‌کند.
در نهایت، رهبری در محیط پویای ایران، نیازمند ترکیبی هوشمندانه از صلابت و انعطاف، تحلیل و احساس، و قاطعیت و همدلی است. هوش هیجانی آن کاتالیزوری است که به شما اجازه می‌دهد این ترکیبات را به درستی به کار بگیرید. EQ یک مهارت لوکس نیست؛ بلکه یک ابزار ضروری برای ساختن یک کسب و کار موفق و تیمی وفادار و باانگیزه است.
رهبرانی که امروز روی هوش هیجانی خود سرمایه‌گذاری می‌کنند، نه تنها کسب‌وکار خود را در برابر طوفان‌های امروز بیمه می‌کنند، بلکه سازمانی می‌سازند که برای موفقیت‌های بزرگ فردا آماده است. این سفر را از همین امروز با یک قدم کوچک آغاز کنید. آینده کسب‌وکار شما، سپاسگزار این تصمیم خواهد بود.
