تست انگیزش تحصیلی هارتر ابزاری مفید برای سنجش میزان انگیزه تحصیلی افراد، به خصوص نوجوانان است. این تست با بررسی انگیزه درونی و بیرونی فرد، به او کمک می‌کند تا نقاط قوت و ضعف خود را در زمینه انگیزش تحصیلی بشناسد و برای بهبود آن تلاش کند. با انجام این تست، می‌توان عواملی که باعث کاهش انگیزه تحصیلی می‌شوند را شناسایی کرد و راهکارهای مناسبی برای افزایش انگیزه و بهبود عملکرد تحصیلی به کار گرفت.
بزرگسال
تعداد سوالات
33
زمان تقریبی
15 تا 45 دقیقه
تست انگیزش تحصیلی هارتر (HEMS)، ابزاری روان‌سنجی برای ارزیابی خودپنداره و انگیزش تحصیلی در کودکان و نوجوانان است. این آزمون برخلاف بسیاری از ابزارهای مشابه، رویکردی چندبعدی دارد و ابعاد گوناگونی از خودپنداره را، از جمله توانایی‌های تحصیلی، پذیرش اجتماعی، و تصویر بدنی می‌سنجد. هدف اصلی HEMS، شناسایی عوامل موثر بر انگیزش تحصیلی و ارائه تصویری جامع از خودپنداره دانش‌آموزان برای تشخیص نقاط قوت و ضعف و طراحی برنامه‌های مداخله‌ای مؤثر است. این تست به معلمان، والدین و مشاوران کمک می‌کند تا درک بهتری از عوامل درون‌فردی و برون‌فردی مؤثر بر انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان کسب کنند و برنامه‌های آموزشی و مداخلاتی مناسب را طراحی و اجرا نمایند.در این مقاله به بررسی ابعاد مختلف تست HEMS، مبانی نظری آن، روش امتیازدهی و تفسیر نتایج، و کاربردهای آن در محیط‌های مختلف می‌پردازیم.
تست انگیزش تحصیلی هارتر (Harter’s Self-Perception Profile for Children; HSPC)، که به اختصار HEMS نیز نامیده می‌شود، ابزاری روان‌سنجی است که برای ارزیابی خودپنداره و انگیزش تحصیلی کودکان و نوجوانان طراحی شده است. برخلاف بسیاری از ابزارهای مشابه که صرفاً بر یک بعد از انگیزش تمرکز دارند، HEMS از رویکردی چندبعدی استفاده می‌کند و ابعاد مختلف خودپنداره را، از جمله توانایی‌های تحصیلی، پذیرش اجتماعی، رفتار، ظاهر فیزیکی و قدرت بدنی می‌سنجد. هدف اصلی HEMS، شناسایی عوامل مؤثر بر انگیزش تحصیلی و ارائه تصویری جامع از خودپنداره کودک یا نوجوان برای تشخیص نقاط قوت و ضعف و طراحی برنامه‌های مداخله‌ای موثر است. این تست به معلمان، والدین و مشاوران کمک می‌کند تا درک بهتری از عوامل درون‌فردی و برون‌فردی مؤثر بر انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان پیدا کنند و بر اساس آن، اقدامات مناسب را انجام دهند.
اهداف اصلی تست انگیزش تحصیلی هارتر (HEMS) شامل موارد زیر است:
اول، ارزیابی جامع خودپنداره تحصیلی و ابعاد مختلف آن در کودکان و نوجوانان؛
دوم، شناسایی عوامل مؤثر بر انگیزش تحصیلی، مانند خودکارآمدی، موفقیت‌های گذشته، حمایت والدین و معلمان، و روابط اجتماعی؛
سوم، پیش‌بینی عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان با توجه به خودپنداره و انگیزش آنها؛
چهارم، ارائه اطلاعات به معلمان، والدین و مشاوران برای طراحی برنامه‌های مداخله‌ای مؤثر به منظور بهبود انگیزش و عملکرد تحصیلی؛
پنجم، شناسایی دانش‌آموزانی که نیاز به حمایت و مداخله ویژه دارند؛
ششم، ارزیابی اثر بخشی برنامه‌های آموزشی و مداخله‌ای بر روی انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان.
پس از ارائه نسخه اولیه، تست انگیزش تحصیلی هارتر (HEMS) تحت مطالعات گسترده اعتبارسنجی و بهینه‌سازی قرار گرفت. نسخه‌های مختلفی از این تست برای گروه‌های سنی مختلف (از کودکان پیش‌دبستانی تا نوجوانان) توسعه داده شد و به زبان‌های مختلف ترجمه گردید. مطالعات متعدد، اعتبار و روایی این تست را تایید کرده و نشان داده‌اند که HEMS ابزاری مناسب برای ارزیابی خودپنداره و انگیزش تحصیلی در گروه‌های مختلف سنی و فرهنگی است. به‌روزرسانی‌ها و اصلاحات در طول سال‌ها بر اساس یافته‌های پژوهشی انجام شده و کارایی و دقت تست را بهبود بخشیده است.
مبانی نظری تست HEMS بر نظریه‌های خودپنداره و انگیزش استوار است. هارتر در طراحی این تست از نظریه‌های برجسته‌ای مانند نظریه خودکارآمدی باندورا (Bandura’s Self-Efficacy Theory) و نظریه خود‌مختاری دسی و رایان (Deci & Ryan’s Self-Determination Theory) استفاده کرده است. این نظریه‌ها، ابعاد مختلف خودپنداره و نقش آن در شکل‌گیری انگیزش درونی و بیرونی را توضیح می‌دهند. HEMS با سنجش ابعاد مختلف خودپنداره و ارتباط آنها با انگیزش تحصیلی، درک جامعی از عوامل تأثیرگذار بر عملکرد تحصیلی ارائه می‌دهد. استفاده از این چارچوب‌های نظری به اعتبار علمی و کارایی این تست کمک شایانی کرده است.
تعداد سوالات در هر بخش از تست HEMS و در کل تست، به نسخه خاص و گروه سنی مورد استفاده بستگی دارد. به طور کلی، از سوالات گویه ای یا لیکرت استفاده می‌شود که به دانش‌آموز اجازه می‌دهد درجه‌ای از موافقت یا مخالفت خود را با عبارات بیان کند. در برخی موارد از سوالات چندگزینه‌ای نیز استفاده می‌شود. در کل، هدف از طراحی سوالات سنجش ابعاد مختلف خودپنداره و انگیزش تحصیلی دانش آموزان است.طراحی سوالات به دقت انجام می‌شود تا هم روایی و هم پايايي تست تضمین شود. روایی به این معناست که تست واقعاً آنچه را که مدنظر است (یعنی ابعاد خودپنداره و انگیزش تحصیلی) می‌سنجد. پايايي به این معناست که تست در زمان‌های مختلف نتایج ثابتی را ارائه می‌دهد.
نتایج تست انگیزش تحصیلی هارتر (HEMS) معمولاً به صورت نمرات استاندارد شده (مانند نمرات T یا Z) یا نمرات درصدی برای هر بعد از خودپنداره ارائه می‌شوند. این نمرات به مقایسه عملکرد دانش‌آموز با گروه معیار (گروه سن و جنس مشابه) کمک می‌کنند. دسته‌بندی نتایج ممکن است به صورت چند دسته باشد (مثلا بالا، متوسط، پایین) یا به صورت یک طیف مداوم ارائه شود. روش‌های دقیق دسته‌بندی و تفسیر نتایج در دفترچه راهنمای مخصوص هر نسخه تست ارائه شده است. دسته‌بندی نتایج به معلمان، مشاوران و والدین کمک می‌کند تا تصویر جامعی از خودپنداره و انگیزش تحصیلی دانش‌آموز داشته باشند. همچنین، می‌توان از این نتایج برای ارائه برنامه‌های مداخله‌ای و حمایتی به دانش‌آموزان نیازمند استفاده کرد.
مدت زمان لازم برای انجام تست انگیزش تحصیلی هارتر (HEMS) به سن و سطح درک دانش‌آموز و همچنین نسخه خاص تست بستگی دارد. به طور کلی، می‌توان گفت که این مدت زمان معمولاً بین 15 تا 45 دقیقه است. با این حال، تعیین دقیق مدت زمان نیاز به مراجعه به دفترچه راهنمای هر نسخه از تست دارد. برای کودکان کوچکتر، ممکن است مدت زمان کمتری لازم باشد و برای نوجوانان ممکن است مدت زمان بیشتری لازم باشد. همچنین در صورت نیاز به توضیح بیشتر برای دانش‌آموز، مدت زمان می‌تواند افزایش یابد. عوامل مختلفی بر مدت زمان انجام تست تاثیر می گذارند. برای مثال، اگر دانش‌آموز با نوع سوالات آشنایی نداشته باشد، یا در فهم آنها با مشکل روبرو باشد، مدت زمان انجام تست افزایش می‌یابد. همچنین، مدت زمان ممکن است به نحوه‌ی ارائه تست (مثلاً به صورت جمعی یا فردی) نیز بستگی داشته باشد.
گرچه تست HEMS به طور مستقیم برای محیط‌های کاری طراحی نشده است، اما می‌توان از اصول و ابعاد سنجیده شده در آن برای درک بهتر کارکنان استفاده کرد. ابعاد خودپنداره نظیر خودپنداره کاری یا خودکارآمدی می‌توانند به پیش‌بینی عملکرد و رضایت شغلی کمک کنند. اطلاعات به‌دست‌آمده از تست های مشابه می‌تواند در زمینه‌های مدیریت منابع انسانی، آموزش کارکنان، و طراحی شغل مورد استفاده قرار گیرد. مثلا، شناسایی کارمندانی که خودکارآمدی پایینی دارند می‌تواند به طراحی برنامه‌های آموزش و توسعه کارکنان کمک کند.
در زندگی شخصی، درک ابعاد مختلف خودپنداره می‌تواند به افزایش خودآگاهی و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. با شناسایی نقاط قوت و ضعف خود در ابعاد مختلف خودپنداره (نظیر روابط اجتماعی، توانایی‌ها و مهارت‌ها، و…)، افراد می‌توانند بر روی بهبود آنها تمرکز کنند. این درک می‌تواند به گرفتن تصمیمات بهتر و برنامه‌ریزی برای آینده کمک کند.در موارد نیاز به خودشناسی عمیق‌تر، می‌توان از نتایج تست‌های مشابه HEMS به‌عنوان ابزاری کمکی برای مشاوره شخصی استفاده کرد. این تست می‌تواند به شناسایی علل ریشه‌ای مشکلات شخصی نظیر کمرویی، بی‌انگیزگی، یا عدم رضایت از زندگی کمک کند.
معمولا در این گونه تست‌ها، به هر گویه یک امتیاز تخصیص می‌یابد و مجموع امتیازات در هر بعد محاسبه می‌شود. سپس، با استفاده از جدول‌های نرمال سازی، امتیازات به نمرات استاندارد تبدیل می‌شوند که مقایسه آنها با نمرات گروه معیار آسانتر است.تحلیل پروفایل شخصیتی با توجه به مجموعه نمرات استاندارد در ابعاد مختلف خودپنداره انجام می‌شود. نقاط قوت و ضعف فرد در هر بعد شناسایی شده و بر اساس آن، تفسیر کامل‌تر از ویژگی‌های شخصیتی و انگیزشی فرد ارائه می‌شود. تحلیل پروفایل شخصیتی نیاز به تجربه و دانش در زمینه روانشناسی دارد.در تست HEMS، نمرات استاندارد هر فرد در ابعاد مختلف انگیزش و خودپنداره تحصیلی بررسی می‌شود. این نمرات (معمولاً T یا z) نشان می‌دهند فرد نسبت به همسالان خود در هر بعد چه وضعیتی دارد. نمرات بالا نشان‌دهنده نقاط قوت و نمرات پایین نشان‌دهنده نقاط ضعف هستند.ابعاد اصلی عبارتند از: انگیزه درونی (لذت از یادگیری)، انگیزه بیرونی (تلاش برای تایید دیگران)، شایستگی تحصیلی (اعتماد به توانایی یادگیری)، خود ارزشیابی (خودپنداره تحصیلی)، اضطراب امتحان (نگرانی در امتحان)، کنترل تحصیلی (باور به تاثیر تلاش بر نتایج)، پشتکار تحصیلی (تلاش برای رسیدن به هدف)، علاقه به مدرسه (لذت از محیط مدرسه) و پذیرش اجتماعی (احساس تعلق به گروه همسالان).با توجه به این نمرات، پروفایل فرد شکل می‌گیرد. مثلاً، فردی با انگیزه درونی بالا و اضطراب امتحان بالا، ممکن است نیاز به مدیریت استرس داشته باشد. یا فردی با شایستگی تحصیلی پایین، ممکن است نیاز به تقویت مهارت‌های یادگیری داشته باشد. توصیه‌ها بر اساس این نقاط قوت و ضعف و الگوهای بین ابعاد داده می‌شوند.
نمی‌توان مثال‌های دقیقی از پروفایل‌ها و تفسیر آنها در این تست ارائه داد. اما به‌طور کلی، می‌توان گفت که یک پروفایل ممکن است نشان دهد که فرد خودپنداره بالایی در زمینه تحصیلی اما خودپنداره پایینی در زمینه روابط اجتماعی دارد. تفسیر این پروفایل نیاز به توجه به کل پروفایل و زمینه فرد دارد.تفسیر پروفایل شخصیتی نیاز به دانش و تجربه در زمینه روانشناسی و روان‌سنجی دارد.بنابراین، ارائه پروفایل‌های نمونه و تفسیر آنها به صورت مستقل نمی تواند صحیح باشد و ممکن است منجر به تفسیر غلط شود.
تست HEMS به طور خاص برای سنجش انگیزه تحصیلی در دانش‌آموزان و دانشجویان طراحی شده است. این آزمون می‌تواند برای طیف وسیعی از مقاطع تحصیلی، از دوره ابتدایی تا دانشگاه، مورد استفاده قرار گیرد. نسخه های مختلفی از این آزمون برای گروه های سنی مختلف وجود دارد، که باعث می‌شود سوالات برای درک و پاسخگویی دانش آموزان مناسب باشد. استفاده از HEMS در این گروه‌ها، به شناسایی عواملی مانند انگیزه درونی و بیرونی، شایستگی تحصیلی، اضطراب امتحان و سایر عوامل مرتبط با پیشرفت تحصیلی کمک می‌کند. این اطلاعات می‌توانند برای ارائه راهنمایی‌های آموزشی و مشاوره‌ای به دانش‌آموزان و دانشجویان مورد استفاده قرار گیرند.
علاوه بر دانش‌آموزان و دانشجویان، تست HEMS می‌تواند برای افرادی که در محیط‌های آموزشی و یادگیری دیگر فعالیت می‌کنند نیز مفید باشد. به عنوان مثال، این تست می‌تواند برای سنجش انگیزه کارکنان در دوره‌های آموزشی و توسعه حرفه‌ای، یا برای سنجش انگیزه شرکت‌کنندگان در برنامه‌های آموزشی مختلف مورد استفاده قرار گیرد. با استفاده از HEMS در این محیط‌ها، می‌توان نقاط قوت و ضعف در انگیزش افراد را شناسایی کرد و برنامه‌های آموزشی را به گونه‌ای طراحی کرد که حداکثر اثربخشی را داشته باشند. همچنین، در محیط‌های کاری که یادگیری مداوم یک بخش ضروری از پیشرفت شغلی است، HEMS می‌تواند به سنجش و تقویت انگیزش یادگیری در کارکنان کمک کند.
تست انگیزش تحصیلی هارتر (HEMS) ابزاری ارزشمند و معتبر برای ارزیابی خودپنداره و انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان و سایر گروه‌های درگیر در فرآیند یادگیری است. رویکرد چندبعدی آن، امکان شناسایی عوامل پیچیده و متقابل‌تأثیرگذار بر انگیزش تحصیلی را فراهم می‌آورد. با استفاده از اطلاعات به‌دست‌آمده از HEMS، معلمان، والدین، و مشاوران می‌توانند برنامه‌های مداخله‌ای مؤثر را طراحی و اجرا کنند تا نقاط ضعف دانش‌آموزان را برطرف کرده و نقاط قوت آنها را تقویت نمایند. هرچند HEMS به طور خاص برای محیط‌های آموزشی طراحی شده است، اما اصول و ابعاد سنجیده شده در آن در محیط‌های کاری و حتی در زمینه خودشناسی شخصی نیز کاربرد دارند. با این حال، تفسیر نتایج HEMS نیازمند دانش و تجربه در زمینه روان‌سنجی و روانشناسی است و بهتر است توسط متخصصین این حوزه انجام شود تا از تفسیر نادرست و ارائه راهکارهای نامناسب جلوگیری شود. به طور کلی، HEMS یک ابزار قدرتمند برای ارتقای انگیزش و بهبود عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان محسوب می‌شود.
